KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Na pierwszym planie nieistniejący kościół św. Jana Chrzciciela, na drugim kościół św. Ignacego po przebudowie z 1748-1757, z wieżyczkami flankującymi fasadę, po jego lewej stronie budynek jezuickiej szkoły średniej w stylu włoskim; fragment ryciny Matthaeusa Deischa, 1761-1765
Kościół jezuitów [w Starych Szkotach], rysunek monografisty J.R., połowa XIX wieku, na pierwszym planie mostek nad Kanałem Raduni
Widok na organy kościoła św. Ignacego, około 1910
Kościół św. Ignacego przed 1945
Fasada kościoła
św. Ignacego
Wnętrze kościoła
św. Ignacego
Figura św. Franciszka na ścianie zakrystii kościoła
św. Ignacego

KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO, Stare Szkoty. Wzniesiony przez jezuitów w latach 1676–1677, w północnej części kompleksu budynków Kolegium Gdańskiego (jezuickiego) (obecnie ul. Brzegi 49), w zastępstwie zniszczonego w 1656 (w czasie potopu szwedzkiego) kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w jego bliskim sąsiedztwie. Budowniczym był Barthel Ranisch. W roku 1686 dobudowano do fasady kościoła wieżę zegarową z dzwonnicą.

W kościele (o wymiarach 44 × 115 stóp – 12,5 × 32,8 metrów) znajdowały się trzy ołtarze: główny poświęcony patronowi św. Ignacemu oraz boczne Trójcy Świętej i św. Stanisława Kostki. Rycina Petera Willera z 1687 przedstawia go z trójkątnie zwieńczoną fasadą, pięcioma wielkimi oknami witrażowymi w północnej ścianie budynku i małą wieżyczką (sygnaturką) w dachu. Uszkodzony podczas oblężenia Gdańska w 1734, gruntownie przebudowany w latach 1748–1755 przez architekta Lewickiego (bliżej nieznanego). Znacznie poszerzony (80,5 × 170 stóp, czyli 23 × 48,5 metrów), uzyskał kształt trójnawowej świątyni halowej. Fasadę zdobiły dwie symetryczne, masywne wieżyczki kryte dachówką. Jest jednym z nielicznych w Gdańsku zachowanych przykładów architektury barokowej. Konsekracji dokonał bp. włocławski Antoni Ostrowski w 1765. Wystrój wnętrza (10 ołtarzy, w tym główny św. Ignacego) uległ pewnym zmianom, wiele elementów pozostało zaś niezmienionych. Do najcenniejszych zabytków należą ołtarze boczne (m.in. św. Franciszka Ksawerego, Trójcy Św., św. Jana Nepomucena, św. Stanisława Kostki), barokowa ambona zakończona postacią św. Franciszka Ksawerego, obraz przedstawiający Sąd Ostateczny (obecnie w zakrystii), barokowe konfesjonały oraz rokokowa stolarka zakrystii z 1762, feretron (przenośny obraz) z wizerunkiem Maryi i Dzieciątka z 1745. Od wschodu dobudowano w 1777 roku wolno stojącą drewnianą dzwonnicę, istniejącą i obecnie.

Do jezuitów należał do 1780, od 1718 pełnił funkcję katolickiego kościoła filialnego (w stosunku do Kaplicy Królewskiej) w parafii gdańskiej (obsługiwał Stare Szkoty, Chmielniki, Szadółki, Orunię, Ujeścisko, Zakoniczyn). Po kasacie jezuitów (w Prusach w 1780) zachował funkcję filialną, do 1810 pełniąc również funkcję kościoła szkolnego dla katolickiego Gimnazjum Akademickiego, będącego kontynuacją jezuickiego Kolegium Gdańskiego, działającego w ramach pruskiego Królewskiego Instytutu Szkolnego.

Mocno ucierpiał podczas oblężeń z okresu wojen napoleońskich w latach 1807 i 1813, między innymi tracąc zdobiące fasadę wieżyczki. Od 1817 roku ponownie był wykorzystywany do duszpasterstwa (księża z innych zakonów, dojeżdżający tu okresowo), stały wikariusz występował od 1830. W 1827 od południa, w miejscu dawnego kolegium, wzniesiono budynek, w którym z czasem umieszczono plebanię. W 1839 ustanowiono parafię św. Ignacego, regulacją z 1840 zachowując jej dawny obszar filialny. W roku 1872 kościół wzbogacił się o organy (27 głosów). W okresie 1877–1881 (okres Kulturkampfu) parafia była nieobsadzona, funkcje duszpasterskie pełnił ks. Vinzent Semrau, wikary, odprawiając msze prywatnie i „przy zamkniętych drzwiach kościoła”. W 1897–1898 wikarym był ks. Konstantyn Dominik, późniejszy biskup sufragan chełmiński, którego proces beatyfikacyjny jest w toku. W 1905 do parafii dołączono Łostowice i Kowale. W 1905 w kościele ufundowano stacje drogi krzyżowej, w 1908 sprowadzono z Niemiec obraz do ołtarza głównego, przedstawiający powołanie św. Ignacego. W 1922 renowacji fasady dokonał Albert Carsten. Przy parafii, zwłaszcza w okresie międzywojennym, działały liczne stowarzyszenia i bractwa kościelne. W 1945 kościół uległ uszkodzeniu, odbudowany w 1946–1947. Odtworzono między innymi zabytkową polichromię wnętrza.

Po 1945 w parafii zaprowadzono duszpasterstwo w języku polskim. W 1983 odłączono Łostowice (i Kowale), tworząc tam osobną parafię. Po 1992 dokonano nowej regulacji granic parafii, do której należy odtąd tylko górna część Starych Szkotów (na zachód od Kanału Raduni), Oruńskie Przedmieście i część dzielnicy Chełm (osiedle przy ul. Hebanowskiego). Pod koniec lat 80. XX wieku odnowiono fasadę. W 1999 parafia pozyskała także budynki przylegające do starej plebanii od południa (dawne budynki szkoły ludowej, wzniesione w miejsce jezuickiego kolegium). Począwszy od 1989 przy parafii ożywiły się liczne grupy duszpasterskie i stowarzyszenia religijne. W sąsiedztwie plebanii (i częściowo w miejscu dawnego kolegium jezuitów) powstała w budynku po dawnej XIX-wiecznej szkole katolickiej rezydencja metropolity gdańskiego Sławoja Leszka Głódzia. W związku z tym w 2011 kościołowi nadano tytuł kolegiaty Staroszkockiej pod wezwaniem św. Ignacego. SK

Proboszczowie kościoła św. Ignacego
1830–1832 ks. Franz Bonin
1833–1865 ks. Jakob Brill
1865–1877 ks. Johann Schwalm
1877–1881 ks. Vinzent Semrau
1881–1891 ks. Franz Scharmer (jako wikary)
1891–1900 ks. Franz Schröter
1900–1926 ks. Joseph Behrendt
1926–1934 ks. Franz Berendt
1935–1945 ks. Johann Jastak
1945–1975 ks. Władysław Ciechorski (1945–1957 administrator) (zm. 1975)
1975–1982 ks. Władysław Żywiński
1982–1987 ks. Ernest Kleinert
15 XII 1987 – 9 VII 2023 ks. Henryk Kilaczyński
MrGl
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania
Partner Główny



Wydawca Encyklopedii Gdańska i Gedanopedii


Partner technologiczny Gedanopedii