CÄSAR JOHANN, pastor kościoła św. Piotra i Pawła
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN CÄSAR (1614 Borken, Hesja – 28 VII 1653 Gdańsk), kalwinista, pastor kościoła św. Piotra i Pawła. Przypuszczalnie był synem Johanna Wilhelma Cäsara, który w 1596 studiował w Marburgu. 9 II 1633 immatrykulował się na uniwersytecie w Kassel. Jeszcze jako student w 1638 przybył do Gdańska i wygłosił trzy kazania w kościele św. Piotra i Pawła, po których otrzymał propozycję objęcia godności drugiego pastora w tym kościele. Negocjacje prowadził z kaznodzieją tego kościoła Bartholomäusem Nigrinusem, umowę podpisał 8 X 1638, zamieszkał w Gdańsku 30 VIII 1639, kazanie inauguracyjne wygłosił 13 września.
W początkach sierpnia 1641 wyjechał na roczny urlop do Anglii, gdzie kontynuował nauki. Zastępował go w tym czasie goszczący w Gdańsku
Bartholomäus Thomas (Thomae) z Kassel. Po powrocie był uczestnikiem sporów między kalwinistami a luteranami, których zaatakował podczas kazania wygłoszonego w zastępstwie Georga Pauliego w Wielki Czwartek 1645 w kościele św. Trójcy. W kilku pismach polemizował z nim ostro z tego powodu rektor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego Abraham Calow, nazywając adwersarza m.in. „nieproszonym intruzem” i zyskując poparcie gdańskiego luterańskiego duchowieństwa. Spór zawieszono po przeprowadzeniu między obu polemistami postępowania ugodowego, choć w 1646 jeszcze raz wystąpił z polemiką w stosunku do Calowa i bronił swoich poglądów. Efektem tych sporów była m.in. utrata przez kalwinistów, po śmierci Georga Pauliego (1650), możliwości głoszenia kazań w kościele św. Trójcy.
W 1645, jako jedyny kalwinista wysłany przez gdańską Radę Miejską, brał udział w toruńskim Collegium Charitativum. Nakłaniany był tam przez przewodniczącego delegacji polskich kalwinistów, kasztelana chełmińskiego Zbigniewa Gorajskiego (m.in. w latach 1607–1612 ucznia gdańskiego Gimnazjum Akademickiego), by gdański Kościół reformowany połączył się z jednym z pokrewnych Kościołów w Polsce, litewskim lub małopolskim, ewentualnie wielkopolskim.
W 1648 powierzono mu także funkcję inspektora w szkołach kalwińskich. Mimo to w tymże roku wyjechał z rodziną do Kassel. Powrócił do Gdańska w 1651, gdy zaproponowano mu objęcie urzędu pierwszego pastora w kościele św. Piotra i Pawła. Na nowy urząd został uroczyście wprowadzony 9 września przez sekretarza miasta Michaela Behema. W dalszym ciągu polemizował z przywódcami gdańskich luteran, m.in w 1652 z pastorem Johannem Botsackiem.
Zmarł po miesiącu ciężkiej choroby z powodu kamieni nerkowych. Żonaty był z Elisabeth, córkę Henryka Kurtza z Kassel oraz Gertrudy Curdes. Po jego śmierci wdowa powróciła do Kassel i wyszła ponownie za mąż za kapelana dworskiego Conrada Lukanusa. Ojciec urodzonych w Gdańsku Florentiny (chrzest 9 VIII 1651) i Florentiny Elisabethy (chrzest 23 VIII 1652).
Po jego śmierci wiersze żałobne opublikowali m.in. rektor szkoły św. Piotra i Pawła Johann Georg Moeresius, późniejszy pastor kościoła sw. Piotra i Pawła Christian Pauli, późniejszy rektor uniwersytetu w Marburgu Reinhold Pauli i konrektor szkoły św. Piotra i Pawła Michael Rötherus (ojciec diakona kościoła św. Piotra i Pawła Michaela Ernsta), a także teolog Johann Bernhard Willius z Hersfeld.
Bibliografia:
Die Annalen und die Matrikel der Universität Kassel, hrsg. v. Wilhelm Falckenheiner, „Zeitschrift des Vereins für hessische Geschichte und Landeskunde”, Neue Folge, Bd. 18, 1893, s. 294.
Bickerich Wilhelm, Des Comenius Aufträge in Danzig 1641 und die Verbindung der Unität mit den Reformierten in Danzig, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, H. 55, 1913, s. 130.
Knetsch Carl, Hessen, Waldecker und Frankfurter in Danzig, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, H. 46, 1904, s. 17–21.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 79.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt, Danzig 1863, przez indeks.
