CZAJA SZCZEPAN, kolejarz, urzędnik
| < Poprzednie | Następne > |
SZCZEPAN CZAJA (26 XII 1897 Wielki Komorsk, powiat Świecie nad Wisłą – 2 XI 1983 Gdańsk), urzędnik, kolejarz, działacz społeczny.
Syn rolnika i sołtysa Teofila oraz Marianny z domu Rajskiej. Mieszkał w Jeleniu koło Gniewa, uczeń Szkoły Ludowej, następnie Collegium Marianum w Kleczy Dolnej koło Wadowic. Przed maturą powołany do wojska niemieckiego, podczas I wojny światowej walczył na Bałkanach i na froncie zachodnim, zdemobilizowany w Magdeburgu. Od listopada 1918 w Jeleniu, należał do Tajnej Organizacji Wojskowej „Pomorze”, tworzył oddziały Straży Ludowej na powiat kwidzyński, prowadził zajęcia z musztry, uczył języka polskiego, historii i geografii. Brał udział w starciach z niemieckim Grenzschutzem (Strażą Graniczną), 27 I 1920 uczestniczył w przejęciu Gniewa przez administrację polską. Od marca do września 1920 pracował na kolei, na stacji w Pelplinie, uczestniczył w pracy tamtejszego Towarzystwa Ludowego.
W Gdańsku od października 1920. Do 1929 był referentem Wydziału Administracyjnego Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych (DOKP), w latach 1929–1938 pełnił funkcję naczelnika Działu Osobowego. Przyczynił się do uruchomienia warsztatów koło parowozowni w Gdańsku-Zaspie i przyznania stypendiów dla kształcących się studentów polskich z Gdańska w Państwowej Szkole Technicznej w Wilnie. Od 1920 był sekretarzem Zarządu Towarzystwa Śpiewu „Harmonia” w Gdańsku-Siedlcach. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, w latach 1922–1938 do klubu sportowego Gedania, w 1925–1939 do Gdańskiej Macierzy Szkolnej, od 1926 do 1935 był skarbnikiem, od 1935 do 1938 zasiadał w Komisji Rewizyjnej. W 1926, wraz z Walentym Hoffmanem i Bolesławem Kropidłowskim, założył Towarzystwo Byłych Wojaków, którego do 1938 był sekretarzem. W 1939 pracował w ekspozyturze DOKP w Gdyni. 14 IX 1939 został aresztowany i przetrzymywany w obozie dla Polaków w Gdańsku-Nowym Porcie. Po zwolnieniu do 1942 pracował w gospodarstwie rolnym w Jeleniu. W maju 1942 został aresztowany, do 4 IV 1945 przebywał w obozie pracy w Gdyni-Oksywiu.
Po zakończeniu II wojny światowej od kwietnia 1945 do 1946 pracował w Zarządzie Miejskim w Sopocie, następnie, do emerytury w 1962, w DOKP w Gdańsku. W latach 1946–1950 należał do Polskiego Związku Zachodniego, w 1957–1970 do Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, w 1970–1983 do Towarzystwa Przyjaciół Gdańska, był członkiem Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Autor opracowanych w 1974 i niepublikowanych (zdeponowanych w PAN Bibliotece Gdańskiej) wspomnień Polskie organizacje typu wojskowego na obszarze Wolnego Miasta Gdańska od początku do drugiej wojny światowej.
Odznaczony był m.in. Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Niepodległości, Medalem „Za Długoletnia Służbę”. Żonaty był z Gertrudą z domu Kucharską (1 XI 1898 – 31 I 1935 Gdańsk). Ojciec Michaliny, Marii (5 II 1930 – 2 II 1935 Gdańsk), Szczepana (7 IX 1923 – 6 XII 1985 Gdańsk), Edwarda (10 XI 1927 – 10 XI 2012 Gdańsk), absolwenta Wydziału Budownictwa Wodnego Politechniki Gdańskiej, m.in. od 1952 członka Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych Oddział Gdańsk (w 2001–2012 przewodniczącego), dyrektora Centralnego Biura Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego „Hydroprojekt” Oddział Gdańsk (1969–1984) i Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Gdańsku (1984–1992).
Pochowany z żoną i córką na Cmentarzu Komunalnym nr 5, Łostowickim.
Bibliografia:
Sprawozdanie z działalności Zarządu Macierzy Szkolnej za rok 1934, rocznik 8, s. 51; Sprawozdanie z działalności Zarządu Macierzy Szkolnej za rok 1936-1937, rocznik 10.
Jankowski Jan, Straż Ludowa w Gniewie, „Kociewski Magazyn Regionalny” , 1999, nr 2, s. 19–21.
Stępniak Henryk, Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939), Gdańsk 1991.
Szwoch Ryszard, Żywot czynem pisany, „Kalendarz Gdański” 1985, s. 342-344.
Szwoch Ryszard, Szczepan Czaja (1897–1983), „Pomerania”, 1984, nr 2, s. 47–48.
Trupinda Janusz, KS Gedania – klub gdańskich Polaków (1922 –1953), Gdańsk 2015, s. 461.
„Dziennik Bałtycki”, nr 228 z 7 XI 1983, s. 5 (nekrolog).
