GENÉE RICHARD FRIEDRICH FRANZ, muzyk, dyrygent
| < Poprzednie | Następne > |
RICHARD FRIEDRICH FRANZ GENÉE (2 II 1823 Gdańsk – 15 VI 1895 Baden koło Wiednia), muzyk, dyrygent. Syn Friedricha Johanna Genée’go, brat Rudolfa Heinricha Genée’go, Ottilie Genée-Fritsch i Elise (12 XII 1831 Berlin – po 1856 prawdopodobnie w Berlinie). Początkowo studiował medycynę, muzyki uczył się w Berlinie, w tym kompozycji u Adolfa Stahlknechta. W latach 1843–1848 dyrygent przedstawień baletowych w gdańskim teatrze. Pisał muzykę baletową, teatralną, na przykład w 1845 do dramatu Martin Luther Zachariasa Wernera, i pieśni. W latach 1848–1855 dyrygent teatrów w Rewalu (obecnie Tallinn), Rydze (od 1849), Kolonii (1851) i Düsseldorfie (1853), wystawiającym także w Akwizgranie i Elberfeldzie.
Od 1855 do 1857 ponownie w Gdańsku, gdzie wydał swoje pierwsze dzieło sceniczne, operę Polifem z librettem Trautmanna. Dyrygował m.in. przedstawieniami własnych oper, na przykład w 1857 Der Geiger aus Tirol (Skrzypek z Tyrolu). W okresie 1857–1878 dyrygent teatrów w Moguncji, Schwerinie (od 1861 „tymczasowy dyrektor muzyczny” dzięki swojemu przyjacielowi, Friedrichowi von Flotow, dyrektorowi teatru dworskiego tamże), Amsterdamie (sezon 1862/1863), Pradze (od 1864 pierwszy dyrygent w Königliches Landestheater (Królewski Teatr Krajowy)) i Wiedniu (od 1868 w grupie „dyrygentów i kompozytorów” działających w Theater an der Wien). Kompozytor operetek, autor (współautor, większość z Camillo Walzelem, pseudonim „F. Zell” (1829–1895)) ponad trzydziestu librett operetkowych, w tym do Die Fledermaus (Zemsta nietoperza) oraz Eine Nacht in Venedig (Noc w Wenecji) Johanna Straussa i Der Bettelstudent (Student żebrak) oraz Gasparone Carla Millöckera.
Po 1878 wycofał się z życia publicznego, przeniósł się do „Willi Genée” w Preßbaum (Wienerwald) i poświęcił się pracy jako kompozytor i librecista. Jako kompozytor największe sukcesy odniósł dzięki operetkom Der Seekadett (Kadet morski; libretto na podstawie wcześniejszego tematu F. Zella, 1876 w Theater an der Wien) oraz Nanon (libretto wspólnie z F. Zellem, tamże 1877). Po krótkim pobycie w Berlinie, gdzie wystawiono jego ostatnią operetkę Freund Felix (libretto wspólnie z Louisem Herrmannem, 1893), dotknięty paraliżem osiedlił się w Baden koło Wiednia. Samodzielne tworzył teksty do swoich kompozycji. Skomponował serię 250 utworów, oznaczonych numerami opusu, z reguły o wesołym charakterze, które doskonale nadawały się na wieczory rozrywkowe towarzystw śpiewaczych i chórów, przynosząc autorowi „honorowe wynagrodzenia i nagrody”. Opatrywał je parodystycznymi nazwami takimi jak „śpiew humorystyczny”, „kantata komiczna”, „wesoła scena”, „komiczne quodlibet” lub nawet „sałatka włoska”. W tej serii znalazły się również tańce orkiestralne, marsze, potpourri (wiązanka instrumentalna różnych popularnych melodii utworów podobnego typu (np. z oper, operetek, pieśni ludowych itp.) lub jednego kompozytora) i kadryle na podstawie utworów innych kompozytorów, kilka utworów na fortepian oraz ćwiczenia do śpiewu i śpiewu z nut.
Żonaty z Emilie L’Orange (zm. 1890), mieli adoptowaną córkę.
Bibliografia:
Halama D., Richard Genée (1823-1895). Librettist und Komponist. Der berühmteste Bewohner der Lawies. Zur Erinnerung an die 175. Wiederkehr seines Geburtstages, Tullnerbach-Lawies 1998.
Loew P. O., Lexikon Danziger Komponisten (Mitte 19. bis Mitte 20. Jahrhundert). Ein Beitrag zur lokalen Musikkultur, w: Musikalische Beziehungen zwischen Mitteldeutschland und Danzig im 18. Jahrhundert, Sinzig 2002, s. 249–251.
Michalak Jerzy M., Opery i balety w repertuarze gdańskiego teatru za dyrekcji Friedricha Genée (1841–1855), w: 200 lat teatru na Targu Węglowym w Gdańsku, red. J. Ciechowicz, Gdańsk 2004.
Nick Edmund, Genée Friedrich Richard Franz, w: Neue Deutsche Biographie, t. 6, 1964, s. 182–183.
