LANGE CARL, publicysta, poeta, tenisista, działacz sportowy
| < Poprzednie | Następne > |
CARL LANGE (27 I 1885 Berlin Schöneberg – 29 V 1959 Brema-Oberneuland), publicysta, poeta, tenisista, działacz tenisowy. Najmłodszy z sześciu synów Carla (1850-1921), berlińskiego bankiera, i Mathilde (1851-1923), córki lipskiego kapelmistrza i dyrektora muzycznego Gustava Adolfa Friedricha Riede (1820-1879). Absolwent liceum w Berlinie, jako uczeń w 1902 odwiedził Gdańsk podczas jednego z sopockich turniejów tenisowych. W 1903 zaciągnął się jako Fahnenjunker (odpowiednik podchorążego) do 2. Zachodniopruskiego Pułku Artylerii Pieszej Nr. 17 (2. Westpreußisches Fußartillerie-Regiment Nr. 17), którego 1.batalion stacjonował czasowo w Gdańsku–Nowym Porcie. W czasie pobytu w wojsku kolejne rozkazy kierowały go do Berlina na Technische Akademie, Militär-Turnanstalt, producenta telegrafów Siemensa & Halske i Kavallerie-Telegraphenschule, a już jako oficera do jednostek wojskowych w Swinemünde (Świnoujście) i Borkum na wschodnio-fryzyjskiej wyspie o tej samej nazwie, uczęszczał także na wykłady z literatury i sztuki Adalberta Matthaei na Technische Hochschule Danzig i Heinricha Wölfflina na Friedrich-Wilhelms-Universität w Berlinie. W 1912 w Lipsku ukazał się tomik jego poezji Verse (Strofy), w 1914 w Berlinie kolejny - Strom aus der Tiefe (Nurt z głębokości)..
Podczas I wojny światowej, w której zginęli jego czterej bracia, początkowo szef baterii przeciwlotniczej na froncie wschodnim, po powrocie do Borkum na zlecenie dowódcy twierdzy w celu „przybliżenia żołnierzom ojczystej sztuki i poezji” wydawał pismo „Borkumer Kriegszeitung” (wybór tekstów wydany drukiem jako Auswahlband der Borkumer Kriegszeitung, Berlin 1917). Pod koniec wojny był dowódcą batalionu na froncie zachodnim, m.in. organizował programy muzyczno-literackie, także w radiu frontowym. W 1920 na własną prośbę zwolniony z wojska w stopniu majora, zamieszkał w Oliwie.
W 1919 wydał tomik Harzbuch (Księga Harzu) zilustrowany przez Bertholda Hellingratha. Założyciel w 1919 i do 1939 wydawca „Ostdeutsche Monatshefte”, gdzie – jako zwolennik porozumienia pomiędzy różnymi środowiskami - publikował utwory autorów różnej orientacji politycznej, m.in. Wernera Bergengrüna, Hansa Friedricha Bluncka, Lovisa Corintha, Hansa Francka, Maxa Halbego, Carla i Gerharta Hauptmannów, Käthe Kollwitz, Agnes Miegel czy Waltera von Molo. W 1920 opublikował w obronie feldmarszałka Augusta von Mackensena głośną książkę Der Kronprinz und sein wahres Gesicht(Następca tronu i jego prawdziwa twarz), następnie jej kontynuacje, Geist von Potsdam (Duch Poczdamu). Der Kronprinz (Następca tronu; 1933), Deutscher Geist (Niemiecki duch) 1935 (1934) oraz Generalfeldmarschall von Mackensen (Marszałek polny von Mackensen; 1935). Współpracował z innymi pismami gdańskimi i niemieckimi. Współzałożyciel poetyckiego stowarzyszenia "Die Kogge" (w 1932 zorganizował jego zjazd w Gdańsku, w 1963 reaktywował w Minden). Autor zbiorów wierszy i książek o Gdańsku i Operze Leśnej w Sopocie (m.in. razem z Fritzem Braunem Die Freie Stadt Danzig, 1929 oraz Die Zoppoter Waldoper). Od marca 1926 kierownik literacki wysoko nakładowego (20.000) kalendarza „Danziger Bote”. W 1933 podpisał, razem z 87 innymi niemieckimi pisarzami, "Deklarację lojalności wobec Adolfa Hitlera" ("Gelöbnis treuester Gefolgschaft für Adolf Hitler").
Tenisista, wygrał już pierwszy turniej juniorów, w którym wystartował (Berlin, 1897). Wielokrotny mistrz Niemiec w kategorii juniorów, także w deblu ze swym bratem Erichem. Dwukrotny mistrz Niemiec seniorów (1902, 1909), w czasach seniorskich partner deblowy zaprzyjaźnionego z nim Kronprinza (następcy tronu) Wilhelma Hohenzollerna w oficjalnych turniejach. Uczestnik turniejów międzynarodowych, jeden z najlepszych sportowców w II Wolnym Mieście Gdańsku. Jeszcze w 1954 wystąpił jako zawodnik w Otwartych Mistrzostwach Niemiec w Hamburgu. Łącznie jako zawodnik zdobył przeszło 100 tytułów mistrzowskich i ponad 800 nagród. Także działacz tenisowy, m.in. w 1899 współzałożyciel sekcji tenisowej klubu Blau-Weiß Berlin (jako Lawn-Tennis-Club 1899), następnie jego członek honorowy; w 1902-1903 przewodniczący Ostdeutscher Lawn-Tennis-Turnier–Verband, od 1920 przewodniczący odrębnego już Gdańskiego Stowarzyszenia Tenisowego (Danziger Tennisverein) oraz członek zarządu Niemieckiego Związku Tenisa (Deutscher Tennisbund).
Po zakończeniu II wojnie światowej mieszkał w jednej z willi przy ul. Hołdu Pruskiego w Gdańsku-Oliwie. W lipcu 1945 wysiedlony został z Gdańska, mieszkał w swoim górskim domku w Wernigerode (Harz, strefa radziecka); szykanowany i w 1950 z powodu „zagrożenia dla bezpieczeństwa NRD” aresztowany i postawiony przed sądem. Mimo wyroku uniewinniającego, uciekł do Bremy gdzie w 1955 wznowił wydawanie pisma „Ostdeutsche Monatshefte”. Członek PEN Clubu.
Odznaczony Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec I klasy (Bundesverdienstkreuz 1. Klasse, 1958). Laureat Zachodniopruskiej Nagrody Kulturalnej (Westpreußischer Kulturpreis, 1959). Od 1919 żonaty był z Marią (ur, 2 II 1898 Brema – zm. Brema), córką bremeńskiego kupca Johanna Daniela Ruytera (27 VIII 1854 Brema – 4 III 1931 Brema) i Emilii z domu Lange (26 X 1860 Brema – 22 XII 1936 Hamburg). Ojciec Ericha (30 V 1928 Gdańsk – 24 X 2010 Heidelberg), Evy Marii (ur. 17 II 1923 Gdańsk) zamężnej Schröck oraz Helgi (ur. 7 IX 1925 Gdańsk). (zob. Elsa Faber, ilustracja 3).
Bibliografia:
b. k. , Coś tu jest nie w porządku. O poecie i pisarzu Carlu Lange z Oliwy, „Dziennik Bałtycki”, nr 29, 21 VI 1945, s. 2.
Carl Lange siebzig Jahre alt, "Berliner Tennis-Blatt", 1955, H. 1/2, s. 6.
Danziger Bürgerbuch. Bilder aus Leben und Wirken Danziger Männer und Frauen in Politik, Wirtschaft, Presse, Kunst, Wissenschaft, Danzig 1927.
Luh Jürgen, Carl Lange und „Der Kronprinz“, Texte des RECS #42, 11/05/2021, https://recs.hypotheses.org/6381.
Radke Heinz, Lange Carl, w: Neue Deutsche Biographie, Bd. 13, Berlin 1982, s. 565.
Steinke Marianne, Eine Brücke zum Osten geschaffen, "Das Ostpreußenblatt", 26 I 1985, s. 9.
