MOCHINGER JOHANN, pastor kościoła św. Katarzyny, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN MOCHINGER (20 III 1603 Gdańsk – 12 X 1652 Gdańsk), pastor w kościele św. Katarzyny, profesor Gimnazjum Akademickiego. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Tyrolu. Syn przybyłego z Torunia Alberta (pochowany 27 IX 1611 Gdańsk, w kościele Najświętszej Marii Panny), od 21 V 1594 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska, i poślubionej przez niego 5 VI 1594 (w tymże kościele) Kathariny (pochowana 15 II 1604 tamże), córki toruńskiego kupca Joachima I Arlema (zm. 1594).
Uczył się w szkole mariackiej, w 1612 wysłany został przez ojca i jego drugą żonę (od 21 XI 1605) Dorotheę z domu Moller do wuja Joachima II Arlema (1574–1636), od 1613 był uczniem Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. Od 1617 ponownie w Gdańsku, zapisał się do Gimnazjum Akademickiego (brak jego wpisu w ksiedze przyjęć), 26 V 1618, wraz z grupą gdańszczan, kolegów z Gimnazjum (Casprem Hegewaldtem (uczeń od 1617), Johannem Neunaberem (uczeń od 1616), Joachimem Schroderem, Danielem Scheffke (uczeń od 1616), Arnoldem Reyerem (uczeń od 1616), Martinem Bautzinem) zapisał się na uniwersytet w Królewcu, odesłany do dalszej nauki, powrócił do gdańskiego Ginmazjum.
26 X 1620 immatrykulował się na uniwersytecie w Wittenberdze. Dzięki stypendium gdańskiej Rady Miejskiej od 28 IX 1624 kontynuował studia z dziedziny języków orientalnych w Lejdzie, odwiedził uczelnie w Londynie i Oksfordzie, 26 IX 1626 zapisał się na studia teologiczne na uniwersytecie w Strasburgu, gdzie spędził dwa lata. W Wittenberdze opublikował dwie prace, w 1622 mowę o rzezi hugenotów w noc św. Bartłomieja (zwrócił nią na siebie uwagę, doczekał się wielu pochwał), osiem miesięcy później rozprawę o sposobach pomnażania dobra, w Strasburgu rozprawkę przeciwko pomawiającym go sympatie do arian, do Rady Miasta Gdańska wysłał w sprawie tych pomówień obszerny list, z wyznaniem wiary. Planował dalsze studia, ale władze Gdańska wezwały go do powrotu.
Po powrocie do Gdańska od 1628 diakon, w latach 1638–1658 pastor w kościele św. Katarzyny. Od 1630 profesor retoryki w Gimnazjum Akademickim. Oficjalny mówca, wygłaszał po łacinie oracje m.in. 25 V 1632 w auli Gimnazjum po śmierci (30 kwietnia) króla polskiego Zygmunta III (chwaląc polskich królów, oprócz zmarłego szczególnie Kazimierza Jagiellończyka), po elekcji (mowa z 2 XII 1632) i śmierci (mowa z 7 VII 1648) króla Władysława IV, po elekcji króla Jana Kazimierza, po zawarciu pokoju ze Szwedami w Sztumskiej Wsi (rozejm 12 IX 1635, mowa wygłoszona 27 tego miesiąca). Część mów wydał w zbiorze Orationes (1637). W 1645 brał udział w Colloquium Charitativum w Toruniu, próbie uzyskania przez katolików, luteran i kalwinistów jedności wiary i pokoju religijnego. Wydał m.in. komentarze do mów Cycerona (Floridorum rhetoricorum ex Cicerone sylva, 1640) i podręcznik retoryki (Oratoratque rhetorista, 1641). W mowie z 1652 De navigationibus et navium laudibus postulował poprawę warunków pracy i płacy marynarzy, wskazywał na wpływ długich morskich podróży na ich psychikę. Autor mów pogrzebowych (m.in. żony lekarza z Wrocławia, pracującego w Gdańsku, później profesor uniwersytetu w Uppsali, Petera Kirsteniusa, Barbary (6 I 1585 Jena – 5 III 1631 Gdańsk), córki dokotra filozfii i medycyny Johanna Friedricha Schrötera, w 1637 przy pożegnaniu pastora kościoła św. Katarzyny Michaela Blancka, czy w 1638 przy żegnaniu Heinricha von Kreischelwig und Staeffansdorffa). Był autorem pochwalnych strof zamieszczonych pod portretem Jana Heweliusza, rytowanym przez Jeremiasza Falcka, otwierającym jego Selenographię (1647). Podczas pobytu w Gdańsku w październiku 1635 francuski dyplomata i katolik Charles Ogier, oglądał u niego m.in. przywiezioną z Anglii Biblię w „języku hebrajskim w formacie mniejszym, niż kiedykolwiek widziałem”, podkreślając, że gospodarz podczas pobytów w Anglii i Francji „nabył pewnej ogłady” i był poliglotą.
Mieszkał w Domu Kaznodziejów (obecnie ul. Katarzynki 1). Od 11 III 1631 żonaty był z córką faktora księcia Toskanii Petera Neri, Angelicą (1607 – styczeń 1651), zawarcia związku gratulowali m.in. przyjaciele z Wrocławia (Epithalamia Carmina Nuptiis ... Johannis Mochingeri ... et ... Angelicae Neriae ... ab Amicorum Vratislaviensium ... ominibus ... consecrata) z Martinem Opitzem włącznie, a której śmierć uczcili wierszami kondolencyjnymi Johann Peter Titius, rektor szkoły mariackiej Jakob Zetzkius, rektor szkoły św. Piotra i Pawła Johann Georg Moeresius, diakon kościoła NMP Georg Fehlau, diakon kościoła św. Katarzyny Michael Albinus, zaś zbiorkiem poetyckim społeczność gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Zmarł na febrę, pochowany obok żony w kościele św. Katarzyny. Kazania pogrzebowe wygłoszono w Gdańsku 16 X 1652 i 11 XI 1652 w Strassburgu. Żegnało go wiele utworów żałobnych (autorstwa m.in. burmistrza Johanna Ernsta Schmiedena czy diakona Michaela Albinusa, także wówczas studenta, przyszłego burmistrza Gabriela Schumanna, ucznia Gimnazjum Akademickiego i też przyszłego burmistrza Constantina Phala), Salomon Blanck przygotował zestaw 77 anagramów w kilku językach.
Przeżył go tylko syn Gottfried (ur. 1644 Gdańsk), w lipcu 1659 zapisany do Gimnazjum Akademickiego, 19 VII 1662 immatrykulowany na uniwersytecie w Królewcu, od 27 II 1664 student w Lejdzie, późniejszy asesor w Gdańsku, który 20 IX 1663 ufundował ojcu, matce i czwórce rodzeństwa pomnik epitafijny w kościele św. Katarzyny. W niemowlęctwie zmarło nieznane z imienia dziecko, w dzieciństwie zmarli synowie Erich Friedrich (zm. 2 IX 1644 Gdańsk, w wieku ośmiu lat), Johann Efraim (1639 – 13 IV 1648 Gdańsk) i córka Concordia (zm. 8 XII 1637 Gdańsk).
Bibliografia:
Album Academiae Vitebergensis, Bd. 5, s. 118; www.deutsche-digitale-bibliothek.de.
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 181, 514.
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 233; Bd. 2, Leipzig 1911/1912, s. 28.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. 2, s. 50.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 192.
Metryka uczniów toruńskiego Gimnazjum Akademickego, t. 1, wyd. Zenon Hubert Nowak i Janusz Tandecki, Toruń 1997, s. 26.
Mokrzecki Lech, Mochinger Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 240–241.
Nadolski Bronisław, Jan Mochinger profesor retoryki w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, Rocznik Gdański, 22, 1963.
Nadolski Bronisław, Mochinger Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, 21, 1976, s. 496–497.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 12.
