ORSZAK TRZECH KRÓLI W GDAŃSKU
| < Poprzednie | Następne > |
ORSZAK TRZECH KRÓLI W GDAŃSKU. Uroczystość Objawienia Pańskiego (Święto Epifanii, Święto Trzech Króli) obchodzona 6 stycznia jest najstarszym – obok Wielkanocy – świętem chrześcijańskim. Początkowo obchodzono razem dwa święta: Boże Narodzenie i Święto Objawienia. Na zachodzie Europy oddzielnie zaczęto je obchodzić od IV wieku. W Biblii nie padło określenie trzej królowie, wspominano jedynie o mędrcach ze Wschodu.
Tradycja organizowania Orszaku Trzech Króli w Polsce pojawiła się w 2009, po raz pierwszy w Warszawie, z inicjatywy szkół prowadzonych przez Stowarzyszenie „Sternik”. Centralnym organizatorem jest powołana w 2010 Fundacja „Orszak Trzech Króli”, od 2012 będąca organizacją pożytku publicznego. Głównym celem Fundacji jest szerzenie wartości prorodzinnych i wspólnotowych, propaguje wolontariat i działalność charytatywną, podejmuje także współpracę z Fundacją „Dzieło Nowego Tysiąclecia”. Logo i symbole zaprojektował Jarosław Kłaput. Scenariusz wydarzeń w całej Polsce ma podobny schemat, jednak w każdym mieście ma również charakter regionalny. Orszaki są organizowane na poziomie lokalnym, Fundacja wspiera organizatorów, dostarcza niezbędnej wiedzy i pomocy. Ważna jest też dbałość, aby wydarzenie miało charakter chrześcijański i nie było wykorzystywane w innych celach. Patronat nad orszakiem obejmują miejscowi przedstawiciele władz samorządowych oraz miejscowy hierarcha kościelny.
Pierwszy Orszak Trzech Króli w Gdańsku został zorganizowany w 2011 przez rodziców z placówek prowadzonych przez istniejące od 2009 Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rozwoju „Skwer”, od 2024 funkcjonujące jako Stowarzyszenie Edukacyjne „Fregata”. Stowarzyszenie od 2009 realizuje projekt edukacyjny w oparciu o cztery placówki edukacyjne: od 2011 Niepubliczną Szkołę Podstawową dla Dziewcząt w Gdańsku-Oliwie przy ul. Cystersów 13, od 2010 Niepubliczną Szkołę Podstawową dla Chłopców w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Do Studzienki 38, od 2009 Niepubliczne Przedszkole w Gdańsku-Oliwie przy ul. Cystersów 13 oraz od 2019 do 2025 Niepubliczne Przedszkole w Gdańsku- Ujeścisku przy ul. Przemyskiej 19 (w 2025 przekazane Stowarzyszeniu Twórczego Rozwoju „DyNaMo” prowadzącego placówki „MegaMocni”). Co roku do roli Świętej Rodziny wybierana jest jedna z rodzin szkół Stowarzyszenia „Fregata”, a jednym z trzech króli jest nauczyciel lub rodzic z tejże placówki. Do organizacji orszaku dołączyły ponadto inne fundacje i ich szkoły, m.in. Fundacja „Columbus”, prowadząca Liceum Ogólnokształcące „Columbus” w Gdańsku przy ulicy Józefa Czyżewskiego 30a.
Od 2012 inicjatywę wspiera Stowarzyszenie „SUM” (Społeczny Urząd Miejski), założone w 2002, którego celem jest działanie na rzecz wszechstronnego rozwoju Gdańska i regionu gdańskiego (zob. m.in. Adam Hlebowicz, Lech Parell). W tym samym roku do współpracy dołączył teatr „Plama”, który przygotowywał scenę z Herodem oraz walkę aniołów z diabłami, a także wspomagał przedsięwzięcie w zakresie przygotowania strojów i charakteryzacji. Dzięki współpracy z Gdańskim Ogrodem Zoologicznym w 2019 w stajence pojawiły się żywe zwierzęta, a jednym z króli był w tym roku dyrektor gdańskiego ZOO Michał Targowski .
W orszaku każdorazowo pojawia się motyw Trzech Króli – Mędrców symbolizujących trzy kontynenty: Europę, Azję i Afrykę. Mędrcy jadą na wierzchowcach, w bogatych szatach, strojnych nakryciach głowy i wiozą ze sobą dary. Dary Mędrców niosły za sobą konkretną symbolikę. Złoto – znak Jezusa Chrystusa, króla całego świata, kadzidło – symbol Chrystusa Kapłana, mirra – balsam, którym namaszczano zmarłych, zapowiedź jego dobrowolnej i zbawiennej śmierci.
Świtę Mędrców stanowią dzieci ze szkół oraz dorośli ubrani w barwne, bogato zdobione stroje królewskie. Uczestniczące w projekcie „Fregaty” szkoły przygotowują się do orszaku już wcześniej, dziewczęta szyją stroje, tradycyjne nałęczki, chłopcy „wykuwają” miecze rycerskie. Korony dla uczestników przygotowywane są przez Fundację „Orszak Trzech Króli”. Stroje trzech rycerskich armii, dwórek, dam dworu, Straży Ojcowskiej przygotowują natomiast rodzice związani z placówkami Stowarzyszenia „Fregata”, Niepublicznymi Przedszkolami w Oliwie i na Ujeścisku, Niepubliczną Szkołą Podstawową dla Dziewcząt oraz Niepubliczną Szkołą dla Chłopców. Podczas Orszaku stale występują dobosze, wybijający rytm marszu na werblach, od 2014 śpiew prowadzi chór „Męskie Towarzystwo Śpiewacze” z Trąbek Wielkich, założone w 2007 z inicjatywy ks. Edwarda Szymańskiego. Podczas przemarszu Orszaku w Gdańsku można było spotkać też żołnierzy z grupy rekonstrukcyjnej Rzymskiej Faktorii z Pruszcza Gdańskiego.
Przemarsz Orszaku odbywa się według ustalonego planu. Scenariusz oparto na scenach z Ewangelii. W 2014 plan wyglądał następująco: 12:00 – Anioł Pański i wymarsz Orszaku sprzed Kaplicy Królewskiej, ok. 12:30 – wizyta Trzech Króli u Heroda – Wielka Zbrojownia, ok. 12:45 – walka aniołów i diabłów – przed Ratuszem Głównego Miasta, ok 13:00 – pokłon w stajence i wspólne kolędowanie – Zielona Brama, ok 14:00 – zakończenie. Plan Orszaku w 2025 był podobny, miejscem wymarszu był kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) i przebiegał następująco: 11:30 – spotkanie przy kościele NMP, 12:00 – Anioł Pański, wymarsz w kierunku Wielkiej Zbrojowni, następnie przejście ulicą Tkacką, Długą na Długi Targ pod Dwór Artusa. Końcowy odcinek przemarszu prowadzi zawsze przez ul. Długą i Długi Targ, kończy się pod Bramą Zieloną lub Dworem Artusa, gdzie przy żywej szopce uczestnicy odnajdują Świętą Rodzinę, której można złożyć pokłon. Podczas całego przejścia śpiewane są tradycyjne polskie kolędy i pastorałki.
Od 2013 każdorocznemu orszakowi dedykowane jest inne przesłanie. M.in. w 2013: „Kolędy – lepiej śpiewać niż słuchać, lepiej razem, niż samemu”, w 2014 szczególne zaproszenie było kierowane do dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze świetlic „Caritasu”. Każdy uczestnik orszaku dostał koronę i śpiewnik, a dzieci nałęczkę na głowę lub miecz. W 2021, w okresie pandemii Covid-19, hasłem były słowa jednej z „Pieśni” Jana Kochanowskiego: „Panu dzięki oddawajmy”, pomimo tego, że nie mógł się odbyć, miał wymiar duchowy: celebrowano Święto Objawienia w gronie najbliższych, a Fundacja Orszak Trzech Króli proponowała przeżywanie tegoż w różnych formach: kolędowanie 6 stycznia po dowolnej Mszy Świętej, mini orszaki, spacery orszakowe w gronie najbliższych, Orszak Kolęd – Święty Wieczór (nawiązujący do tradycji spotkań kolędowych w wieczór poprzedzający Święto Trzech Króli) czy Orszakowy Challenge Kolędowy, który miał polegać na nagraniu kolęd lub pastorałek i nominowaniu kolejnych rodzin, parafii, wspólnot, szkół czy innych grup do wspólnego śpiewania. Filmiki należało umieścić w mediach społecznościowych wraz z hasztagiem #KoledujmyRazem. Orszak 2021 nazwano więc „Orszakiem Literackim”.
Orszak w 2024 odbywał się pod hasłem „W jasełkach leży!”, a w 2025 wędrował pod hasłem „Kłaniajcie się, Królowie”, nawiązując do pastorałki „Do szopy, hej pasterze” (scenariusz orszaku przygotowano pod kątem tematyki królowania). Patronat nad Orszakiem w 2025 objęła prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz oraz arcybiskup gdański Tadeusz Wojda.
Bibliografia:
Informacje Andrzeja Sulewskiego, dyrygenta chóru Męskie Towarzystwo Śpiewacze Gryf z Trąbek Wielkich, marzec 2025.
bulaj.fregata.edu.pl/2017/12/17/orszak-trzech-króli-troche-historii.
bulaj.fregata.edu.pl/2017/12/30/znajdz-swoje-miejsce-w-orszaku.
bulaj.fregata.edu.pl/2019/12/31/x-orszak-trzech-kroli-gdansk-2020-tuz-tuz.
