SOSIN STANISŁAW, major Wojska Polskiego, wykładowca Wyżej Szkoły Pedagogicznej
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW SOSIN (7 IV 1892 Sygneczów, powiat Wieliczka – 26 XII 1966 Chelmsford, hrabstwo Essex, Wielka Brytania), major Wojska Polskiego (WP), historyk, wykładowca Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku. Syn Jana Sosina (ur. 17 V 1850 Sygneczów) i Marii (Marianny) z domu Batko (ur. 22 II 1855 Sygneczów). Brat Józefa (1 II 1879 Sygneczów – 16 II 1941 KL Dachau) – księdza katolickiego, proboszcza kościoła św. Jacka Wyznawcy w Chochołowie, zastrzelonego w KL Dachau, Wojciecha (ur. 8 II 1883 Sygneczów) – kolejarza oraz Marii i Zofii.
W 1904 ukończył szkołę powszechną w Wieliczce, w 1912 Gimnazjum im. św. Anny (Kolegium Bartłomieja Nowodworskiego) w Krakowie. W latach 1912–1913 studiował historię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Powołany do wojska austriackiego, w trakcie służby ukończył szkołę oficerów rezerwy 20. Galicyjskiego Pułku Piechoty (1 X 1913 – 31 VII 1914), w którym służył do 30 X 1918. Brał udział w walkach na froncie rosyjskim: od 1 VIII 1914 do 16 XI 1914 jako dowódca plutonu (kapral podchorąży), ranny, od 17 XI 1914 do 1 I 1915 przebywał w szpitalu w Wiedniu, od 2 I 1915 do 26 V 1915 na froncie dowódca plutonu, sierżant podchorąży, ponownie ranny od 27 V 1915 do 1 IX 1915 przebywał w szpitalu. Od IX 1915 do 14 XII 1915 dowódca kompanii marszowej batalionu zapasowego 20. GPP w stopniu podporucznika, od 15 XII 1915 do 7 I 1916 na froncie jako dowódca kompanii. 7 I 1916 ciężko ranny w brzuch w walkach pod Rzeszowem, do 27 VI 1918 przebywał w niewoli rosyjskiej. Po udanej ucieczce z niewoli, od 1 VII 1918 do 30 X 1918 był dowódcą plutonu i kompanii w batalionie zapasowym 20.GPP w Tarnowie w randze porucznika. Był członkiem organizacji „Wolność”, którą tworzyli polscy oficerowie pułku i która 30 X 1918 przejęła władzę nad garnizonem tarnowskim.
1 XI 1918 w Tarnowie ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego w randze porucznika. Od 1 XI 1918 do 1 I 1921 służył w I Pułku Strzelców Podhalańskich (1. PSP) w Nowym Sączu jako dowódca kompanii. Od 15 I 1919 do 30 VI 1920 był kierownikiem Zarządu Kwatermistrzostwa w Nowym Sączu. Od 1 VII 1919 kapitan WP. Od 1 VII 1920 do 11 VIII 1920 brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej jako dowódca kompanii w 1. PSP, w czasie walk został ciężko ranny. Od 12 VIII 1920 do 11 IX 1920 przebywał w szpitalu w Łodzi. Od 12 IX 1920 do 1 I 1921 był dowódcą kompanii w batalionie zapasowym 1. PSP. W okresie 2 I 1921 – 15 III 1923, w stopniu kapitana, odkomenderowany został do 20. Pułku Piechoty w Krakowie i skierowany na dokończenie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończył. Od 15 III 1923 do 1 V 1923 służył w 20. PP, będąc w dyspozycji dowódcy III batalionu. 30 VI 1926 obronił rozprawę doktorską „Reforma sejmików na sejmie 4-letnim” napisaną pod kierunkiem prof. Władysława Konopczyńskiego.
W okresie 1 V 1923 – 30 IV 1938 był wykładowcą historii i języka polskiego, początkowo w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie (1923–1926), następnie w Chełmnie (1926–1936) i w Rawiczu Wielkopolskim (1936–1938) (siedzibą Korpusu najpierw było Chełmno, a w latach 1936–1938 Rawicz). Od 1 IX 1935 Korpus został porządkowany szefowi Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego (WIN-O) Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1 V 1938 pracował tamże jako referent, od 1 I 1939 jako kierownik referatu słownictwa.
Po wybuchu II wojny światowej, 5 IX 1939, z rozkazu szefa WIN-O, ewakuował się z rodziną z Warszawy do Lwowa. 11 IX 1939, na rozkaz szefa WIN-O, wyjechał do Berezownicy Wielkiej koło Tarnopola (obecnie Ukraina), 15 IX 1939 do Zaleszczyk (obecnie Ukraina), gdzie 17 IX 1939, na rozkaz Komendanta Placu, przekroczył granicę rumuńską. Od 17 IX 1939 do 1 II 1940 był internowany w obozie w Ocnele Mari (okręg Vâlcea, Rumunia). W obozie był przewodniczącym komisji zajmującej się przerzutem polskich żołnierzy do Francji.
W lutym 1940 przedostał się przez Split (Jugosławia, obecnie Chorwacja) do Francji, gdzie od 29 lutego do czerwca 1940 służył w Wojsku Polskim. Od 29 III 1940 pozostawał w dyspozycji Biura Personalnego w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Wydziale Oświaty i Propagandy, w Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej (Biuro Generała Sosnkowskiego). Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii 29 VI 1940 pozostawał w dyspozycji Oddziału V Sztabu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. Od 20 IX 1940 do 15 VI 1941 był nauczycielem języka polskiego i historii w Polskim Ośrodku Szkolnym w Glasgow (Szkocja). Od 1941 współtwórca Związku Nauczycieli Polaków w Wielkiej Brytanii, był członkiem komisji przygotowującej statut organizacji, przewodniczącym jej komisji rewizyjnej, członkiem sądu koleżeńskiego. Od 25 VIII 1942 był członkiem (przewodniczącym podkomisji specjalnej) Komisji Oceny Podręczników przy Urzędzie Oświaty i Spraw Szkolnych Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w Londynie, od 1 VIII 1941 do 30 VI 1942 kierownikiem Kursu Gimnazjalnego w Glasgow, od 1 VII 1942 do 15 XII 1943 nauczycielem języka polskiego i historii w Państwowym Liceum i Gimnazjum Ogólnokształcącym (męskim) im. Juliusza Słowackiego w Glasgow oraz Państwowym Liceum Handlowym im. Henryka Bruna w Glasgow. 25 XI 1943 został przeniesiony do Polskich Sił Powietrznych w Blackpool. Od 16 XII 1943 do 15 II 1946 był dyrektorem nauk (wyszkolenia) w Lotniczej Szkole Technicznej (Gimnazjum) nr 2 dla małoletnich w Halton (Wielka Brytania). Od 1 IX 1944 major WP.
22 III 1946 powrócił drogą morską do Polski, 11 IV 1946 został zdemobilizowany. Początkowo zamieszkał w Gdyni, następnie w Gdańsku. Od 16 V 1946 do 1 IX 1949 był bibliotekarzem i nauczycielem historii oraz wiedzy o Polsce i świecie współczesnym w Studium Wstępnym Politechniki Gdańskiej (PG). Od 1 X 1947 pracował jako profesor kontraktowy w Studium Wstępnym Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej (PWSP) w Gdańsku. Od 1 IX 1949 pracownik PWSP (od 1952 WSP). Od 1 II 1949 do 30 VII 1952 dziekan Wydziału Humanistycznego (od 1953 Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP). W 1952 zrezygnował ze stanowiska, oficjalnie na własną prośbę, a w rzeczywistości na skutek konfliktu dotyczącym polityki kadrowej z rektorem WSP Romanem Czarneckim. W latach 1950–1951 profesor kontraktowy historii w pełnym wymiarze godzin. Od 7 X 1953 pracownik etatowy WSP jako p.o. samodzielnego pracownika naukowego, a od 1 IX 1954 zastępca profesora. Od 12 X 1956 do 26 V 1960 ponownie dziekan Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP. Od 1 IX 1952 do 31 VIII 1953 i od 1 IX 1956 do 1958 kierował Katedrą Historii Polski, w latach 1958–1961 Katedrą Historii Polski i Powszechnej XVI–XVIII wieku. Historię Polski wykładał również na kierunku filologia polska. Od 1 XI 1958 do 30 IX 1960 był wykładowcą w Studium dla Pracujących WSP. Od 6 VI 1961 starszy wykładowca w Katedrze Historii Polski i Powszechnej XVI–XVIII wieku. W 1954 i 1957 Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki ustosunkowała się negatywnie do wniosku o nadanie mu tytułu naukowego docenta. Od 24 VIII 1961 na emeryturze (renta specjalna). Po przejściu na emeryturę do 19 III 1963 pracował na pół etatu na stanowisku starszego wykładowcy, do 1966 w ramach godzin zleconych.
Członek gdańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego (w latach 1951–1954 wiceprezes), Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (1953–1954), Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Związku Nauczycielstwa Polskiego, Polskiej Partii Socjalistycznej (1946–1948), Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1948– 1966), Towarzystwa Polsko-Szkockiego w Glasgow (1942).
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości (1931), medalem pamiątkowym „Za Wojnę 1918–1921” (1928), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (11 XII 1928), brytyjskim Medalem Lotniczym (1946), brązowym medalem „Za Długoletnią Służbę” (1938), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), odznakami „1000-lecia Państwa Polskiego” i „Za zasługi dla Gdańska”
(22 VII 1960).
”
Od ślubu w Wieliczce 1 X 1918 żonaty był ze Stefanią Anielą z domu Herbert (13 II 1894 Kalwaria Zebrzydowska – 15 I 1983 Gdańsk), nauczycielką, córką Józefa Herberta i Walerii z domu Serafin. Ojciec Tadeusza (zmarł wkrótce po urodzeniu), Bolesława Mariana (8 XI 1921 Kraków – 7 I 2024 Chelmsford, Wielka Brytania), żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, elektronika, kawalera medalu „Officer of British Empire”, Krystyny (25 XI 1923 Twierdza Modlin – 21 I 2023 Gdańsk), ekonomistki, zamężnej z Henrykiem Basińskim (5 IV 1923 Brzeziny – 5 VIII 1990 Gdańsk), żołnierzem Armii Krajowej, absolwentem PG i Kazimierza (6 IX 1930 Chełmno – 16 IV 2006 Warszawa), inżyniera elektronika, absolwenta PG (studia I stopnia) i Politechniki Warszawskiej.
Zmarł nagle w Wielkiej Brytanii, w czasie wizyty u syna Bolesława. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Chelmsford (Essex), Wielka Brytania.
Bibliografia:
Zbiory rodzinne Jadwigi Basińskiej, wnuczki Stanisława Sosina.
Basińska Krystyna, Warszawa – Lwów – Oncle Marii (Rumunia) – Francja – Anglia, w: Wierni akowskiej przysiędze, Gdynia 2013, s. 379–388.
Cygler Bogusław, Stanisław Sosin, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 244.
Kaczor Dariusz, Stanisław Sosin, w: Słownik Biograficzny Historyków Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2020.
Młodociani lotnicy. Historia Lotniczych Szkół Małoletnich Halton Cranwell, Londyn 1991.
Ney-Krwawicz Marek, Biuro Generała Sosnkowskiego, Warszawa 1996.
