STANIEWICZ LEON JAN, profesor Politechniki Gdańskiej
| < Poprzednie | Następne > |
LEON JAN BOLESŁAW STANIEWICZ (20 XII 1871 Petersburg – 22 I 1951 Gdańsk), elektrotechnik, profesor Instytutu Elektrotechnicznego i Instytutu Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, Politechniki Warszawskiej i Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Jana (12 VI 1832 Dargiany, gubernia Kowno – 4 IV 1901 Petersburg), redaktora działu w Centralnym Biurze Statystycznym w Petersburgu, oficera armii carskiej, i Matyldy z domu Lubańskiej (1830–1910 Petersburg). Brat urzędnika Zygmunta (zm. 1937), profesora uniwersyteckiego Witolda (zm. 1932) i siostre Marię po mężu Bielska (zm. 1898).
W 1890 absolwent gimnazjum klasycznego w Petersburgu. W latach 1890–1894 studiował matematykę i fizykę na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego. Autor publikacji (w języku rosyjskim) Zjawisko Thomsona w związku z innymi zjawiskami termoelektrycznymi (1894).
Po studiach do 1896 pracował w Katedrze Fizyki Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego. W latach 1896–1901 był nauczycielem fizyki i matematyki w IV Gimnazjum Klasycznym i w I Korpusie Kadetów w Petersburgu. W okresie 1900–1903 odbył dodatkowe trzyletnie studia w Instytucie Elektrotechnicznym w Petersburgu (uzyskał dyplom inżyniera elektryka z pierwszą lokatą), w którym pracował od 1901 do 1919. Pełnił funkcję kierownika laboratorium pomiarów elektrotechnicznych, wykładowcy matematyki i elektrotechniki, nauczał też przedmiotu podziemne linie elektryczne. W 1915 otrzymał stopień adiunkta (odpowiednik doktoratu) z dziedziny elektrotechniki. Od 1918 profesor nadzwyczajny Katedry Elektrochemii Ogólnej, w latach 1918–1919 prorektor Instytutu Elektrotechnicznego do spraw naukowych. Jednocześnie od 1900 do 1919 pracował w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu (od 1914 Piotrogrodzie), w latach 1917–1919 na stanowisku profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Matematyki Wyższej. W okresie 1903–1919 był także wykładowcą matematycznych zagadnień elektrofizyki w Instytucie Politechnicznym w Petersburgu (od 1914 Piotrogrodzie). W ówczesnych badaniach naukowych koncentrował się na problematyce nagrzewania się przewodów elektrycznych.
Uczestniczył w działalności Polonii w Petersburgu. Od 1905 pełnił funkcję zastępcy syndyka, a następnie syndyka w Rzymskokatolickim Towarzystwie Dobroczynności przy parafii św. Katarzyny. Doprowadził do otwarcia kilku polskich szkół elementarnych w Petersburgu oraz osobnej klasy piątej z wykładowym językiem polskim w prowadzonym przy kościele gimnazjum żeńskim. Był członkiem zarządu Towarzystwa Inżynierów Elektryków, a od 1917 do 1919 jego prezesem. W latach 1907–1918 był członkiem zarządu Związku Polskich Lekarzy i Przyrodników. W lipcu 1917 brał udział w założeniu Polskiego Związku Radykalno-Demokratycznego na Litwie i Białorusi. W styczniu 1918 był członkiem Rady Parafialnej, która przejęła majątek parafii św. Katarzyny.
Od listopada 1919 do sierpnia 1944 mieszkał w Warszawie, w latach 1919–1939 pracował na Politechnice Warszawskiej. 21 II 1920 został mianowany przez Józefa Piłsudskiego profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Elektrotechniki Teoretycznej na Wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechniki Politechniki Warszawskiej. Po podziale na Wydział Elektrotechniczny i Wydział Budowy Maszyn od 15 VI 1921 do 1924 był pierwszym dziekanem Wydziału Elektrotechnicznego, a w 1924 dziekanem Wydziału Elektrycznego.
Od 15 X 1921 do 1923 był rektorem Politechniki Warszawskiej. Podczas jego kadencji uczelnia uzyskała prawa nadawania stopni naukowych (14 VI 1921). W tym samym roku Staniewicz przyczynił się do powstania Wydziału Mierniczego, a w 1922 – Oddziału Lotniczego. W latach 1923–1924 był prorektorem politechniki, 1929–1933 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego. W wyniku podpisania w grudniu 1930 roku protestu przeciw prześladowaniu opozycji (proces brzeski) 25 IX 1933 został przeniesiony przez ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w stan nieczynny, a Katedrę Elektrotechniki Teoretycznej zlikwidowano. 30 IX 1934 przeszedł na emeryturę.
Był kuratorem i członkiem honorowym studenckiego Koła Elektryków, a w 1923 członkiem honorowym Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej. W latach 1937–1939 zasiadał w Prezydium Rady Naczelnej Towarzystwa Przyjaciół Młodzieży Akademickiej.
Zainicjował w Polsce badania naukowe nad prądami zmiennymi. W 1921 (z Kazimierzem Drewnowskim i Stanisławem Wysockim) dokonał oceny warszawskiej sieci telefonicznej dla Ministerstwa Poczt i Telegrafów, w 1923 był przewodniczącym komisji rzeczoznawców, autorem ekspertyzy i protokołu odbioru instalacji Warszawskiej Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej.
W latach 1922–1939 był członkiem Państwowej Rady Elektrycznej, która opiniowała sprawy gospodarki elektryfikacyjnej kraju. W 1923 został członkiem czynnym Akademii Nauk Technicznych i przewodniczącym grupy elektrotechnicznej Komisji Słownictwa Technicznego. W latach 1924–1932 był prezesem Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego, zorganizował kilkadziesiąt komisji i podkomisji przepisowych oraz uczestniczył w opracowaniu wielu polskich przepisów i norm elektrotechnicznych; współpracował w tym zakresie z Międzynarodową Komisją Elektrotechniczną. W latach 1925–1939 był członkiem Rady Technicznej przy Ministrze Komunikacji, przewodniczył rozpatrzeniu i zaopiniowaniu projektu elektryfikacji warszawskiego węzła kolejowego. W okresie 1930–1939 był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1931–1934 członkiem Komisji Dyscyplinarnej dla profesorów szkół akademickich Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1932 przewodniczył polskiej delegacji uczestniczącej w Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w Paryżu.
W sierpniu 1944, po wybuchu powstania warszawskiego, został wywieziony do obozu przejściowego w Pruszkowie. Od sierpnia do grudnia 1944 przebywał w Milanówku, pod auspicjami Rady Głównej Opiekuńczej współorganizował pomoc dla pracowników naukowych z Warszawy. Od grudnia 1944 do 20 VIII 1945 mieszkał w Zakopanem.
W Gdańsku od 29 VIII 1945, od 30 października tego roku do stycznia 1951 pracował na PG. 21 XI 1945 rektor PG Stanisław Łukasiewicz mianował go honorowym dziekanem i kuratorem Wydziału Elektrycznego. W latach 1945–1951 był kierownikiem Katedry Elektrotechniki Teoretycznej, współuczestniczył w organizowaniu Wydziału Elektrycznego, był przewodniczącym Komisji Dyplomowej. Od 24 VII 1946 profesor zwyczajny elektrotechniki teoretycznej. Był twórcą patentu na układ równoważnika w zastosowaniu do wzmacniaków.
Autor m.in. monografii Teoria prądów zmiennych (1935), dwóch tomów podręcznika Podstawy elektrotechniki (1925, drugie wydanie poszerzone i uzupełnione 1946), artykułów na temat kabli prądów wysokiego napięcia, obliczania linii długich oraz stanu badań elektrotechnicznych w Polsce, publikowanych m.in. w „Przeglądzie Elektrotechnicznym”. Był także autorem prac o historii Politechniki Warszawskiej oraz polskiej elektrotechniki, w tym artykułu Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej („Przegląd Techniczny” 1925, nr 49–50), trzech rozdziałów w monografii Księga pamiątkowa Dziesięciolecia Polski Odrodzonej 1918–1928 (1928): Politechnika Warszawska, Nauki elektrotechniczne i Przemysł elektrotechniczny. Był redaktorem monografii Politechnika Warszawska 1915–1925. Księga pamiątkowa (1925). Autor skryptu Teoria prądów zmiennych (1947, nagrodzonego przez Towarzystwo Naukowe Warszawskie w 1950) i redaktor skryptu Zbiór zadań z elektrotechniki teoretycznej, cz. I: Prąd stały (1948).
Autor wspomnień z czasu pracy w polskiej parafii św. Katarzyny w Petersburgu w zbiorowym tomie Z murów św. Katarzyny (1933) i niepublikowanych wspomnień z lat 1945–1950 „Wspomnienia z przeżytych czasów zamiast spalonego w Warszawie w 1944 r. pamiętnika i prowadzonego dziennika ułożył Leon Jan Bolesław Staniewicz”.
Od 1920 do 1 IX 1939 i w latach 1945–1951 był członkiem Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP), 1929–1933 członkiem Zarządu Głównego, w 1934 został członkiem honorowym. Był inicjatorem utworzenia Pomorskiego Oddziału SEP w Gdańsku (21 X 1945). W latach 1945–1950 należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1938) i Złotą Odznaką Ogólnopolskiego Związku Bratnich Pomocy (1927).
Mieszkał we Wrzeszczu, przy ul. Uphagena 15 (obecnie nr 8). Pochowany w rodzinnym grobowcu w Warszawie, na Cmentarzu Powązkowskim.
Od 28 VI 1894 był żonaty z Elwirą Marią z domu Staniewicz (3 XI 1875 – 6 XI 1937 Warszawa). Miał syna Leona (1900–1953), profesora gleboznawstwa na Politechnice Warszawskiej, córki Ludwikę (1895–1925), studentkę medycyny Uniwersytetu Warszawskiego, żonę architekta Władysława Borawskiego, oraz Elwirę (27 V 1903 Petersburg – 5 VIII 1995, pochowana w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim), w Warszawie absolwentkę Państwowego Gimnazjum im. Narcyzy Żmichowskiej i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, od 1935 do 1944 właścicielkę sklepu tekstylnego w Warszawie, od 1945 w Gdańsku, od 1952 do emerytury w 1970, kierowniczkę administracji Zakladu Wyskoch Napięć PG. Mąż Elwiry, Jerzy Staniewicz (25 III 1906 – 31 XII 1986 Gdańsk), był od 1946 pracownikiem kwestury PG, a od 1970 pierwszym dyrektorem administracyjnym Uniwersytetu Gdańskiego.
Bibliografia:
Czerniakowska Ewa, Staniewicz Elwira, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 214–215.
Politechnika Gdańska 1945–1970. Księga Pamiątkowa, red. Barbara Mielcarzewicz, Gdańsk 1970, s. 227–228.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 621.
Sroka Stanisław T., Staniewicz Leon Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 41, 2002 s. 553–556.
Wydział Elektrotechniki i Automatyki. Wczoraj i dziś. Księga jubileuszowa 1904–2004, red. Andrzej Grono, Gdańsk 2004, s. 85–86.
