STOCZNIA GDAŃSKA. TRAWLERY RYBACKIE SERII B15
| < Poprzednie | Następne > |
TRAWLERY RYBACKIE SERII B15 o nośności 1200–1400 DWT budowane były w Stoczni Gdańskiej w latach 1958–1967. Były następcą trawlerów serii B14, przeznaczonymi do całorocznego połowu dalekomorskiego na wodach północnego-zachodniego Oceanu Atlantyckiego tzw. białej ryby, tj. gatunków ryb morskich o jasnym, delikatnym mięsie i niskiej zawartości tłuszczu, oraz karmazyna. Z czasem poszerzyły swoje zasięgi o Morze Barentsa. Zostały wyposażone w urządzenia do produkcji filetów i tuszek, mrożenia produktu oraz przechowywania go w ładowniach. Odpady rybne były przetwarzane na mączkę rybną, z wątróbek produkowane były konserwy i tran. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa FAO w biuletynie z 1960 uznała je za jedne z najnowocześniejszych jednostek rybackich na świecie.
Z uwagi na zaawansowanie technologiczne i innowacyjność oceaniczne jednostki typu B15 określano jako „trawlery przetwórnie”. Projektantami byli pracownicy Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych (CBKO-1): głównym projektantem był Włodzimierz Piltz (28 XI 1921 – 23 X 2013), który kierował zespołem, w skład którego wchodzili m.in. inżynierowie: Jan Pająk, Michał Stec, Edward Świetlicki, Augustyn Wasiukiewicz, Norbert Zieliński i Alfons Znaniecki. Za projekt siłowni odpowiadał Tadeusz Wejchert. Prace projektowe poprzedzono jesienią 1958 wielokrotnymi wizytami na radzieckich trawlerach, zarówno podczas połowów jak i w porcie. Konstruktorzy obserwowali eksploatację jednostek wybudowanych w niemieckich stoczniach. W 1960 Włodzimierz Piltz oraz Tadeusz Wejchert otrzymali za projekt trawlera-przetwórni nagrodę I stopnia Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP).
Jednostki typu B15 były trawlerami z pochylnią rufową do wyciągania sieci z rybą (przystosowane do połowów z rufy). Taka konstrukcja pozwalała na pozyskiwanie znacznej ilości ryb, nawet w warunkach sztormowych. Budowane były na terenie Wydziału K-5 (Wydział Montażu Kadłubów) na wyspie Ostrów, który w 1961 przemianowano na Zakład Budowy Statków „C”. Posiadał on dużą autonomię w ramach Stoczni Gdańskiej. Na jego Wydziale C-1 kontynuowano zastosowanie metody blokowo-potokowej przy budowie jednostek, którą wprowadzono na Wydziale K-4 przy realizacji serii B14. Tą metodą zbudowano większość trawlerów w Stoczni Gdańskiej. Wyjątek stanowiły kadłuby, które z uwagi na harmonogram budów były montowane na innych pochylniach (A1-A2 Wydziału K-2; B1-B5 na Wydziale K-3).
Napęd stanowił silnik spalinowy diesel SW28 Zgoda-Sulzer 8TD48, o mocy 2000 KM przy 187 obrotach na minutę oraz 2400 KM przy 225 obrotach na minutę. Montowano jedną śrubę typu Lips-Schelde o średnicy 3,12 m, o skoku nastawnym i bardzo prostym układzie hydraulicznym. Trawlery rozwijały prędkość do 12,5 węzła. Statek mógł przebywać na morzu do 80 dni bez zawijania do portu, co oznaczało, że łowił ryby na oddalonych łowiskach włokiem dennym do głębokości 600 m. Załoga mogła liczyć do od 93 (plus 10 zapasowych miejsc) do 116 osób, w zależności od wersji.
Trawlery posiadały trzy chłodzone ładownie o łącznej pojemności 7350 m³ (tj. ok. 700 ton ryb mrożonych). Przewidziano magazyn na mączkę rybną o pojemności do 300 m³ oraz pomieszczenie na konserwy – 100 m³. Urządzenia przetwórcze umieszczono na rufie. Maksymalny zdolność przerobowa urządzeń przetwórczych wynosiła ok. 50 ton na dobę, w tym mączki rybnej ok. 25 ton na dobę. W środkowej części statku znajdowała się maszynownia chłodnicza, która umożliwiała zamrażanie całych ryb lub filetów w bloki o temperaturze -35°C. Dostawcą maszyn przetwórczych m.in. fileciarek, odgławiarek i odskórzarek była niemiecka firma Baader. Przed nadbudówką montowano dwa wsporniki na bomy o udźwigu 1,5 tony przy wysięgu 9 m. Podobnie w części rufowej – dwa bomy o udźwigu 10 i 5 ton. Statki miały długość do 85,20 m; szerokość na wręgach - 13,80 m; wysokość do pokładu głównego – 7,10 m; wysokość do pokładu górnego/trałowego – 9,75 m; zanurzenie konstrukcyjne – 5,50 m.
Trawlery były budowane w kilku wersjach, według przepisów Morskiego Rejestru ZSRR dla trawlerów, pod nadzorem Polskiego Rejestru Statków. Prototypowym statkiem serii B15 był m/t „Lescov”. Był to pierwszy statek typu trawler przetwórnia wybudowany w Polsce. Poprzedziła ją podobna jednostka, która powstała w 1954 w Szkocji. Funkcję głównych inżynierów budowy pełnili starszy budowniczy Kazimierz Beer (22 III 1928 – 14 IV 2008) oraz Witold Szerszeń (5 XI 1929 – 4 VII 2016), wspomagani przez Janusza Belcarza oraz Zbigniewa Bujajskiego.
Cykl produkcji jednostki od położenia stępki do zdania armatorowi skrócił się z dwudziestu czterech (m/t „Uran” B15-II/7) do ośmiu miesięcy w przypadku ostatniego w serii m/t „Columba” (B15-V/30). W Stoczni Gdańskiej wybudowano 30 jednostek według tego projektu, 21 dla Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich Dalmor w Gdyni (PPDiUR „Dalmor”) w Gdyni oraz dziewięć na zamówienie radzieckiego Sudoimportu. Zamówiony przez ZSRR trawler m/t „Generał Rachimow” (B15-IV/21) został 29 III 1965 został zwodowany w obecności generała Pawła Batowa, dowodzącego 65. armią zdobywającą Gdańsk pod koniec marca 1945, statek zasilił flotę „Dalmoru”. Trawlery-przetwórnie stopniowo wycofywano z eksploatacji w latach 1979–1989. Następcą jednostek typu B15 były statki serii B22 o nośności 1500 DWT, w których kadłub, z gruszką w podwodnej części dziobnicy, wyposażony był we wzmocnienia przeciwlodowe.
| Numer | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Oddany do użytku | Armator | Kraj | Matka chrzestna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| B15-I/1 | „Lescov” | 11 XI 1958 | 25 IV 1959 | 31 III 1960 | Sudoimport | ZSRR | |
| B15-I/2 | „Dalmor I” | 8 V 1959 | 25 XI 1959 | 30 VI 1960 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Zenaida Wójcik, działaczka społeczna |
| B15-I/3 | „Kuprin” | 10 I 1959 | 18 VIII 1959 | 14 XI 1960 | Sudoimport | ZSRR | Zofia Chojka, suwnicowa Wydziału K-4 Stoczni Gdańskiej |
| B15-I/4 | „Goncharov” | 31 VIII 1959 | 11 III 1960 | 28 XII 1960 | Sudoimport | ZSRR | Inż. Julia Baruliowa, obywatelka radziecka, pracownica bazy „Severodvinsk” (B62-I/1) |
| B15-I/5 | „Mamin-Sibiryak” | 1 XII 1959 | 12 V 1960 | 27 II 1961 | Sudoimport | ZSRR | p. Letiagina, żona przedstawiciela armatora radzieckiego |
| B15-II/6 | „Kastor” | 16 III 1960 | 20 VII 1960 | 31 V 1961 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Regina Koziełło, żona zasłużonego pracownika Dalmoru |
| B15-II/7 | „Uran” | 27 V 1960 | 15 X 1960 | 30 VI 1962 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Fiwa Chomicz, lekarz |
| B15-I/8 | „Mir” | 27 VII 1960 | 15 XII 1960 | 30 IX 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B15-I/9 | „Druzhba” | 20 X 1960 | 21 II 1961 | 13 XI 1961 | Sudoimport | ZSRR | Małgorzata Zimny, żona kierownika oddziału prefabrykacji kadłubów Stoczni Gdańskiej |
| B15-I/10 | „Sputnik” | 21 XII 1960 | 19 IV 1961 | 15 XII 1961 | Sudoimport | ZSRR | Nadieżda Popowa, żona przedstawiciela radzieckiego armatora |
| B15-I/11 | „Lunnik” | 3 III 1961 | 1 VII 1961 | 31 XII 1961 | Sudoimport | ZSRR | Wanda Biruta, pracownica Stocznia Gdańska |
| B15-II/12 | „Neptun” | 4 V 1961 | 31 VIII 1961 | 22 IX 1962 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | |
| B15-II/13 | „Pegaz” | 27 VII 1961 | 31 X 1961 | 15 XII 1962 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Krystyna Jendryczka, sekretarka dyrektora naczelnego Dalmoru |
| B15-I/14 | „Orbita” | 19 IV 1962 | 19 VIII 1962 | 15 X 1963 | Sudoimport | ZSRR | |
| B15-IV/15 | „Jupiter” | 12 XII 1962 | 13 IV 1963 | 13 XII 1963 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Regina, żona dyrektora naczelnego Stoczni Gdańskiej Stefana Czarneckiego |
| B15-IV/16 | „Jowisz” | 4 III 1963 | 12 VI 1963 | 31 XII 1963 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | |
| B15-IV/17 | „Feniks” | 23 IV 1963 | 18 VIII 1963 | 27 VI 1964 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Ryszarda Malinowska, Zarząd Portu Gdynia |
| B15-IV/18 | „Merkury” | 28 XII 1963 | 29 IV 1964 | 17 XI 1964 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Irena Janiszewska, sekretarz Centralnej Rady Związków Zawodowych, współzałożycielka Klubu Matek Chrzestnych Wybrzeża |
| B15-IV/19 | „Virgo” | 6 III 1964 | 18 VI 1964 | 24 XII 1964 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Anna Rozenkiewicz, żona pracownika Dalmoru |
| B15-IV/20 | „Andromeda” | 7 V 1964 | 22 VIII 1964 | 31 III 1965 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Irena Wlaźlik, pracownica działu finansowego „Dalmoru” |
| B15-IV/21 | „Generał Rachimow” | 30 XII 1964 | 29 III 1965 | 30 IX 1965 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Genowefa Miazga, żona dowódcy czołgu I Brygady Pancernej im. Westerplatte Juliana Miazgi |
| B15-IV/22 | „Auriga” | 19 II 1965 | 31 V 1965 | 23 XII 1965 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Krystyna Adamska, inspektor nawigacyjny „Dalmoru” |
| B15-IV/23 | „Antila” | 6 VI 1965 | 29 VI 1965 | 30 XII 1965 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Maria Wrębiakowa, pracownica Polskich Linii Oceanicznych |
| B15-V/24 | „Aries” | 3 XII 1965 | 28 II 1966 | 31 VIII 1966 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Stanisława Ptasińska, żona I sekretarza KW PZPR w Gdańsku Jana Ptasińskiego |
| B15-V/25 | „Apus” | 7 III 1966 | 1 VI 1966 | 19 XII 1966 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Daniela Zając, pracownica działu kadr „Dalmoru” |
| B15-V/26 | „Cetus” | 27 IV 1966 | 19 VII 1966 | 30 XII 1966 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Alicja Karczewska-Lewandowska, inżynier rybactwa w „Dalmorze” |
| B15-V/27 | „Centaurus” | 11 VI 1966 | 28 IX 1966 | 20 III 1967 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Leokadia Anczak, pracownica działu ubezpieczeń „Dalmoru” |
| B15-V/28 | „Crater” | 7 XII 1966 | 2 III 1967 | 4 VIII 1967 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Krystyna Śliwowska, pracownica KW PZPR w Gdańsku, żona w-ce przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej Henryka Śliwowskiego |
| B15-V/29 | „Cygnus” | 17 I 1967 | 21 IV 1967 | 25 IX 1966 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Maria Jałoszyńska, sekretarz Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Gdańsku |
| B15-V/30 | „Columba” | 27 IV 1967 | 28 VII 1967 | 27 XII 1967 | PPDiUR „Dalmor” | Polska | Halina Konopa, pracownica wydział eksploatacji floty uprzemysłowionej „Dalmor” |
Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Staszewski Janusz, Trawlery burtowe, lugrotrawlery i bazy rybackie budowane przez stocznie polskie, „Nautologia”, 1994, nr 4.
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.
zbiam.pl/artykuly/dalmor-pierwszy-polski-trawler-przetwornia/.
www.naszbaltyk.com/wszystkie-kategorie/historia-artykuly/2394-65-lat-floty-dalmoru.html.
