STRAUCH AEGIDIUS, rektor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
AEGIDIUS STRAUCH (21 II 1632 Wittenberga – 13 XII 1682 Gdańsk), teolog, pastor kościoła św. Trójcy, rektor Gimnazjum Akademickiego. Wnuk Aegidiusa, kupca przybyłego do Niemiec z Niderlandów (Brabantu) i Gertrudy, córki Ambrosiusa Huhna, kaznodziei ustanowionego w 1544 przez Marcina Lutra. Syn Johanna, asesora sądu dworskiego i profesora prawa na uniwersytecie w Wittenberdze oraz Catheriny, córki Michaela Blumina, tamże kupca i rajcy. Studiował do 1651 filozofię, teologię, matematykę i historię na uniwersytetach w Lipsku i Wittenberdze, tamże 28 IV 1651 magister filozofii, 13 X 1653 adiunkt na Wydziale Filozofii, 1656 profesor historii, 1657 licencjat teologii, od 1662 doktor teologii, od 1666 asesor Wydziału Teologii.
W Gdańsku 25 XII 1669 powołany przez Radę Miejską na urząd profesora teologii, rektora Gimnazjum Akademickiego i pastora kościoła św. Trójcy, z bardzo wysoką pensją 1000 talarów rocznie (ponad 3000 florenów), podczas gdy w Wittenberdze jego wynagrodzenie nie przekraczało 300 talarów. Miasto pokryło także koszty jego przeprowadzki do Gdańska. Zagorzały zwolennik luteranizmu, w pismach i kazaniach zwalczał katolików i kalwinistów (m.in. odmówił odprawienia nabożeństwa po śmierci polskiego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, jako zmarłego w „nieprawdziwej wierze”), poddawał w wątpliwość fakt polskiego zwycięstwa pod Chcimiem. Za głoszone poglądy 28 XII 1673, z inspiracji burmistrza Nicolausa von Bodecka, odwołany został przez Radę Miejską z zajmowanych stanowisk, otrzymał też zakaz głoszenia kazań. W jego obronie stanęły gdańskie cechy rzemieślnicze (zob. Christian Meyer), już 4 I 1674 organizując manifestację przed domem burmistrza i doprowadzając w konsekwencji do kilkuletnich w Gdańsku konfliktów religijno-społecznych. Pod wpływem tych wydarzeń został czasowo przywrócony na swoje stanowisko, lecz 28 XII 1674 otrzymał od Rady Miejskiej ponowny zakaz wystąpień publicznych. Oskarżony został też przez władze Gdańska o znoszenie się ze Szwecją i aresztowany. Spowodowało to 29 VIII 1675 rozruchy, nocne oblężenie przez rzemieślników Ratusza Głównego Miasta z zamkniętymi w nim rajcami, ławnikami i przedstawieicelami Trzeciego Ordynku.
Zmuszony do emigracji, nabył od szczecińskiego szypra Michaela Freitaga za 600 talarów statek, 30 IX 1675 opuścił miasto Gdańsk, żegnany przez zwolenników specjalnie ułożonymi pieśniami i wybitym z tej okazji medalem. Z uwagi na niepomyślne wiatry dopiero 4 października z Wisłoujścia odpłynął do pozostającego pod szwedzkim panowaniem Greifswaldu (docelowo chciał dotrzeć do Hamburga, gdzie zaproponowano mu posadę profesora tamtejszego uniwersytetu). Jako sympatyk Szwedów 6 X 1765 aresztowany został przez walczącego z nimi elektora brandenburskiego, gdy jego statek znajdował się na wysokości Kołobrzegu. Osadzono go w twierdzy w Kostrzynie. W Gdańsku organizowano protesty przeciwko jego uwięzieniu, m.in. delegacja kobiet ze Starego Przedmieścia (byłej jego parafii) dotarła do przebywającej w 1676 w Gdańsku królowej Marii Kazimiery, uzyskując od niej zapewnienie, że o sprawie poinformuje męża, króla Jana III Sobieskiego. Kościelna gmina Starego Przedmieścia wpierw wysłała do Krakowa, do króla polskiego, delegatów Heinricha Schlota i Christopha Baumanna z prośbą o interwencję, póżniej zaś tegoż Heinricha Schlota i Daniela Duvensa już bezpośrednio do elektora z prośbą o uwolnienie zatrzymanego (powrócili 13 XII 1677 bez osiągnięcia rezultatów). Do pertraktacji o uwolnienie włączył się także władze Gdańska, wysyłając w czerwcu 1678 do elektora, do Berlina, rajcę Johanna Ernsta Schmiedena, ławnika Ellerta Friedrichsena i przedstawiciela Trzeciego Ordynku Valentina Tessina.
Po uwolnieniu powrócił 20 VII 1678 do Gdańska (wybito z tej okazji kolejny medal z jego podobizną), zajął pozycje pojednawczą, objął poprzednie funkcje pastora oraz rektora i oddał się studiom teologicznym zaniechawszy religijnych sporów. W lutym 1680, mimo wysuwanych objekcji, że chce skoncentrować się na pracy naukowej, namówiony został przez Radę Miasta na objęcie po Nathanaelu Dilgerze urzędu pierwszego pastora kościoła Najświętszej Marii Panny i seniora Ministerium Duchownego. Już jednak w kwietniu 1680 odesłał Radzie Miasta nominację na pastora NMP, w ramach protestu przeciwko wykonaniu wyroku śmierci na jednym z oskarżonych o napad na klasztor karmelitów (zob. ( tumult 1678).
Autor prac teologicznych pisanych po łacinie (np. Quae vero per Septennium muneris hic. Gymn. et Ecclesiasticici, Sermone Latino & Germ. publicavit, sunt ista. Compendium Theologicum, 1672) i po niemiecku (np. Die Tage Purim der Evangelischen lutherisch benannten Schrift Hertzen, in 3 Gedächtnis-Predigten Anno 1670, Danzig. 1673), także mów pogrzebowych (m.in. w Gdańsku na pogrzebie Caspara Bartholdiego) czy w 1679 Marii z Keckermannów, pierwszej żony Antona Heuglina (zm. 1695), byłego ucznia Gimnazjum Akademickiego (od 1678).
Był postacią kontrowersyjną, acz ważną publicznie. Tuż przed powtórnym zakazem wystąpień publicznych (1674) odsłonięto w kościele św. Trójcy tablicę z panegirykiem na jego cześć, z okazji powrotu do Gdańska wiersz pochwalny napisał Johann Peter Titius (1678). Mowę pogrzebową nad jego grobem 29 XII 1682 wygłosił diakon i kaznodzieja kościoła św. Trójcy Michael Engel, tuż po jego śmierci (1682) odsłonięto poświęconą mu tablicę w Gryfii (Greifswald), zaś pastorzy, profesorowie i uczniowie gdańskiego Gimnazjum Akademickiego wydali zbiór epicediów. Wdowa po nim, Martha Margaretha Sybilla Cranach (była żoną od 9 II 1658) podarowała chórowi Gimnazjum Akademickiemu 12 drogich płaszczy (wartości 1000 florenów), w których występował on podczas uroczystości pogrzebowych. Zmarł bezpotomnie.
Bibliografia:
Cieślak Edmund, Walki społeczno-polityczne w Gdańsku w drugiej połowie XVII wieku. Interwencja Jana III Sobieskiego, Gdańsk 1962.
Cieślak Edmund, Strauch Idzi, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 281–282.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt, Danzig 1863, s. 320 i dalej.
