GMINA POLSKA
| < Poprzednie | Następne > |
(z niesionym fragmentem wiersza-hymnu Jana Kasprowicza), lipiec 1933
GMINA POLSKA. Organizacja społeczno-polityczna, założona 21 IV 1921, od 1924 w siedzibie przy Wallgasse 16 (ul. Wałowa), tzw. Dom Polski. Stawiała sobie za cel obronę praw społecznych, socjalnych, kulturalnych, szkolnych i politycznych gdańskiej Polonii na terenie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG).
Inicjatorem założenia był reprezentujący po 1918 w Gdańsku ludność polską Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku, na czele z prezesem Władysławem Paneckim, wiceprezesami Józefem Czyżewskim i Stanisławem Leszczyńskim, kontrolerem generalnym Teofilem Kopczyńskim i sekretarzem generalnym Erazmem Czarneckim. Ideę jej założenia głoszono od stycznia 1921, także na łamach polskiej prasy ( „Gazeta Gdańska”).
Dążyła do koordynacji działań wszystkich polskich organizacji w II WMG. Członkowie dzielili się na zwyczajnych, czyli pełnoprawnych (obywatele Gdańska) i nadzwyczajnych (obywatele Polski) – mających tylko głos doradczy. W latach 1932-1933 miała siedem wydziałów: I. Prawno-Polityczny i Prasowy, II. Finansowy, III. Organizacyjny, IV. Kościelny, V. Szkolny i Porady Prawnej, VI. Wiejski i Kulturalno-Oświatowy i VII. Opieki Społecznej. W 1923 liczyła 7500 członków, w tym 3500 nadzwyczajnych, w 1933 ponad 5000 członków, w tym 1000 nadzwyczajnych. Podporządkowane jej było między innymi Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Do kierownictwa należeli między innymi Władysław Panecki, Józef Czyżewski, Franciszek Kubacz, Zygmunt Moczyński, Antoni Lendzion, Erazm Czarnecki. Wydawała pismo „Gmina Polska”.
Po 1926 nasiliły się tarcia między zwolennikami endecji i chadecji a osobami popieranymi przez Komisariat Generalny RP. W 1933 musiała konkurować z nowo powstałym Związkiem Polaków w WMG. Wobec narastającego zagrożenia ze strony nazistów, 23 V 1937 nastąpiło połączenie obu organizacji w Gminę Polską Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
