STOCZNIA GDAŃSKA. DREWNOWCE SERII B514
| < Poprzednie | Następne > |
DREWNOWCE SERII B514, o nośności 5700–5900 DWT, budowane były w Stoczni Gdańskiej w latach 1959–1962. Były to jednostki łączące cechy masowca i drobnicowca, przeznaczone do przewozu drewna, zboża i innych ładunków masowych. Zostały wyodrębnione ze względu na swoją specyficzną konstrukcję, gdyż ich kadłuby były wzmocnione, a kształt dziobnicy przypominał lodołamacz. Od funkcji statków wzięła początek ich potoczna nazwa „lesowozy”.
Projekt został wykonany w Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych pod kierunkiem mgr inż. Zbigniewa Ostrowskiego oraz mgr inż. Andrzeja Gralewskiego. Za projekt siłowni odpowiadał mgr inż. Władysław Malawka. Funkcję głównego inżyniera budowy pierwszego statku tej serii pełnił Tadeusz Deptała. Kolejne wyposażane były także pod nadzorem Andrzej Gawęda, Jerzy Skotniewski, Ryszard Wójcik oraz Jerzy Wroński.
Jednostka typu B514 to statek jednośrubowy (śruba o średnicy 4,70 m wykonana była ze stali nierdzewnej; zapasowa była umieszczona na pokładzie). Statek napędzany był silnikiem spalinowym firmy Sulzer SAD72 o mocy 4500 KM przy 125 obrotach na minutę. Były to jednostki o wzmocnionym przeciwlodowo kadłubie (posiadały one m.in. międzywręgi, czyli zdublowane wręgi), przystosowane do przewozu ładunków w strefie Oceanu Arktycznego w lodzie łamanym. Statek posiadał odpowiednio zaprojektowane ładownie i ogromne luki, o większych rozmiarach niż inne statki. Ponadto dzięki wzmocnionemu pokładowi dawały możliwość przewożenia drewna także na pokładzie górnym. Taka konstrukcja przy odpowiednio załadowanym i zamocowanym drewnie, nawet silnie zmoczonym, poprawia pływalność i stateczność statku w razie pojawienia się wody na pokładzie.
Armator w kontrakcie zobowiązał Stocznię do wyposażenia jednostek w system demagnetyzacji kadłuba, typowe dla okrętów wojennych. System zabezpieczał go przed uszkodzeniami przez miny magnetyczne i był typowym dla okrętów wojennych. Na jednostkach wykonywano także hermetyzację nadbudówki usytuowanej na śródokręciu. Miało to na celu ochronę załogi przed skutkami promieniowania w przypadku wojny atomowej. Ponadto w nadbudówkach montowano specjalne klapy, które miały zastosowanie przy zaciemnieniu jednostki. W czasie prób morskich sprawdzano utrzymanie określonego nadciśnienia w nadbudówce statku oraz prawidłowość pracy siłowni statku z dopływem powietrza do silnika głównego przez specjalne filtry. Konstrukcja statku umożliwiała załadunek i transport ciężkiego sprzętu wojskowego.
Drewnowiec posiadał cztery ładownie oraz trzy zdwojone maszty (jeden w części dziobowej, dwa w części rufowej). Był wyposażony w dwa bomy ciężkie o udźwigu 15 i 40 ton oraz osiem bomów o udźwigu pięciu ton. Do ich obsługi zamontowano osiem elektrycznych wind ładunkowych. Z uwagi na specyfikę ładunku i ryzyko pożaru, posiadały dodatkowe urządzenia gaśnicze w postaci zraszaczy pokładów zewnętrznych. Statki miały długość całkowitą 123,88 m; szerokość na wręgach – 16,17 m; wysokość do pokładu głównego – 8,40 m; zanurzenie do znaku ładunkowego – 7,00 m. Rozwijały prędkość do 15,5 węzła. Drewnowce miały zasięg pływania do 6000 mil morskich. Załoga liczyła 45 osób.
W trakcie prac nad serią znacząco skrócono cykl produkcji. Pierwszy statek budowano przez 19 miesięcy, ostatni przez 12 miesięcy. Wybudowano 16 jednostek tego typu, wszystkie dla radzieckiego Sudoimportu. Statki były budowane według przepisów Lloyd’s Register of Shipping pod nadzorem Morskiego Rejestru ZSRR na pochylniach płaskich A3 i A4 Wydziału K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”) Stoczni Gdańskiej, a bezpośrednią kontrolę pełnił nad nimi Karol Hajduga. Prototypowym statkiem serii B514 był m/s „Volgoles”, zbudowany na poziomej pochylni. Wodowanie przebiegło w odmienny niż dotychczas sposób – statek znajdujący się na pochylni wciągnięto za pomocą wind elektrycznych na pływający dok, który następnie zanurzono. Akcja trwała 3-4 godziny, tj. dłużej niż klasyczne wodowanie. Ten rodzaj wodowania zastosowano w Stoczni Gdańskiej po raz pierwszy dla jednostek o takiej wielkości, bez ryzyka dla pochylni płaskiej.
Następcą jednostek typu B514 były statki serii B45 o nośności 6000–6250 DWT. Oba typy statków niewiele się między sobą różniły, głównie napędem – silnikiem oraz mechanizmami towarzyszącymi, tj. wyposażeniem siłowni. W Stoczni Gdańskiej wybudowano w latach 1960–1968 łącznie 83 drewnowce, co stanowiło jedną z najdłuższych serii statków w historii zakładu. Pozwoliło to na znakomitą organizację pracy, stałe zatrudnienie oraz specjalizację poszczególnych wydziałów.
Dzięki swojej konstrukcji i wyposażeniu statki typu B514 i B45 zostały wykorzystane przez ZSRR podczas kryzysu kubańskiego. W latach 1962–1963 służyły do przewozu wyposażenia wojskowego, m.in. wywożonych na Kubę pocisków balistycznych średniego zasięgu, które montowano na pokładach drewnowców oraz innej broni. Prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy 23 X 1962 zarządził w związku z tym tzw. „defensywną kwarantannę”, tj. blokadę morską, która miała powstrzymać radzieckie statki transportujące broń do kraju Fidela Castro. Po uspokojeniu sytuacji, jednostki B514 i B45 były wykorzystywane do transportu radzieckich rakiet z Kuby do ZSRR.
| Numer | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Oddany do użytku | Armator | Kraj | Matka chrzestna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| B514-I/1 | „Volgoles” | 17 III 1959 | 13 XI 1959 | 14 IX 1960 | Sudoimport | ZSRR | Henryka Ostrowska, żona głównego konstruktora statku w CBKO |
| B514-I/2 | „Komiles” | 10 XI 1959 | 31 III 1960 | 15 XII 1960 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-I/3 | „Dvinoles” | 10 III 1960 | 22 VI 1960 | 31 XII 1960 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-I/4 | „Severoles” | 4 IV 1960 | 11 VIII 1960 | 31 XII 1960 | Sudoimport | ZSRR | p. Kremska, żona jednego z budowniczych statku |
| B15-I/5 | „Primoles” | 25 VI 1960 | 24 X 1960 | 22 IV 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-I/6 | „Aldanles” | 16 VIII 1960 | 13 XII 1960 | 31 V 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-I/7 | „Adimiles” | 24 X 1960 | 31 XII 1960 | 30 VI 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-I/8 | „Abakanles” | 14 XII 1960 | 31 III 1961 | 31 VIII 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/9 | „Arkhangelskles” | 7 I 1961 | 31 V 1961 | 31 X 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/10 | „Alapayevskles” | 6 IV 1961 | 4 VIII 1961 | 31 XII 1961 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/11 | „Alatyrles” | 8 II 1961 | 30 VI 1961 | 15 I 1962 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/12 | „Andomales” | 18 IV 1961 | 9 IX 1961 | 30 VI 1962 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/13 | „Angarskles” | 5 VI 1961 | 29 IX 1961 | 24 I 1962 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/14 | „Abagurles” | 7 VIII 1961 | 21 XI 1961 | 14 VI 1962 | Sudoimport | ZSRR | Bogusława Deptała, żona głównego inżyniera budowy Tadeusza Deptały |
| B514-II/15 | „Anadyrles” | 5 VIII 1961 | 23 XII 1961 | 30 VI 1962 | Sudoimport | ZSRR | |
| B514-II/16 | „Bryanskles” | 30 IX 1961 | 28 II 1962 | 19 IX 1962 | Sudoimport | ZSRR | Helena Trznadel, sekretarka w biurze dyrektora naczelnego Stoczni Gdańskiej |
Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.
